28.04.2015 r. w SP w Bobach odbyła się szkoleniowa rada pedagogiczna na temat profilaktyki agresji słownej. Dorota Karkowska - prelegentka, w sposób bardzo wnikliwy zapoznała nauczycieli z definicją, formami agresji językowej oraz metodami hamują-cymi agresję.
Prezentujemy Państwu skrót najistotniejszych treści zawartych w referacie, z uwagi na ważność problema-tyki we współczesnej szkole.

Agresja słowna – to ubliżanie, grożenie, wyśmiewa-nie, dokuczanie, ośmieszanie. Jej konsekwencje to poczucie zagrożenia, odrzucenie i wyizolowanie drugiej osoby z grupy.
Agresja słowna u dziecka pojawia się wtedy, gdy pod wpływem silnych emocji dziecko kpi, przezywa, klnie, ośmiesza, grozi, prowokuje, itp. Jego zachowanie skierowane jest przeciw określonej osobie lub rzeczy i przybiera formę ataku, napaści słownej. Prowadzi ona głównie do wyrządzenia szkód moralnych, które są niejednokrotnie bardziej dotkliwe i bolesne od szkód odniesionych w wyniku agresji fizycznej gdyż ciągnąc się latami czynią spustoszenie emocjonalne, osobowościowe, wpływające na całość psychiki ludzkiej.

Agresja słowna doprowadza m.in. do:

- poniżenia godności osoby atakowanej,
- narażenia jej na upokorzenia i ośmieszanie,
- wzbudzenia w odbiorcy poczucia lęku, zagrożenia,
- zranienia uczuć własnych,
- utrudnienia wykonywania określonych działań przez adresata agresji,
- zakłócenia jej stosunku do otoczenia społecznego itp.

Bardzo częstym narzędziem językowym używanym przy atakach słownych są wulgaryzmy. Są to wyrazy o barwie ekspresyjnej, dosadnej, ordynarnej, prostackiej. Używa się ich do wyrażenia skrajnie negatywnego stosunku do określonych ludzi, zjawisk, sytuacji. Ich użycie obraża partnera rozmowy, świadczy o braku kultury i panowania nad własnymi emocjami. Stosowanie tego typu wyrazów nie wzmacnia skuteczności wypowiedzi, ponieważ obraża adresata, przekształca rozmowę w konflikt. Dzieci i młodzież najczęściej posługują się wulgaryzmami, obscenicznymi zwrotami i wyrażeniami w sytuacjach, gdy chcą m.in.: podkreślić swoją dorosłość, wyrazić przynależność do grupy rówieśniczej lub podjąć z nią kontakt, rozładować emocje, użyć ich jako środka walki słownej w celu zranienia uczuć rozmówcy, prześladowania i poniżenia go w oczach innych, zaimponować rówieśnikom, wyrazić agresywną reakcję na krytyczne uwagi dorosłych (rodzice i nauczyciele).

Zapobieganie agresji i przemocy wśród dzieci i młodzieży to złożony problem wymaga-jący czasu i zaangażowania różnych instytucji.
Najskuteczniejszą i najlepszą metodą jest zapewnienie dzieciom miłości, akceptacji i bezpieczeństwa w rodzinie. To ona właśnie powinna wyposażyć je w mechanizmy umożliwiające kontrolę emocji.
     Działaniem zapobiegawczym zjawiskom agresji i przemocy wśród dzieci i młodzieży jest:

  • wyznaczanie dzieciom jasnych i czytelnych granic zachowania,
  • tworzenie norm i zasad postępowania w placówce, w szkole oraz sposobów ich przestrzegania,
  • stosowanie zamiast kar - logicznych i jasnych konsekwencji złego zachowania.

Każde agresywne zachowanie należy dostrzegać i w umiejętny sposób ukazywać ich zło. Niewinne dokuczanie, czy wyśmiewanie może przybrać postać znacznie poważniejszą i zmienić się w agresję. Dziecko już od najmłodszych lat musi mieć jasny obraz tego, co złe i co dobre. Nasza konsekwencja w działaniu i przestrzeganie wprowadzonych zasad i norm na pewno pomoże dziecku w odnalezieniu drogi prawidłowego postępowania. Nagradzać dobrym słowem, uśmiechem, przyjaznym gestem to, co dziecko zrobiło dobrze. Tym samym wzmacniamy w nim chęć odpowiedzialnego zachowania.
     Zachowania agresywne mogą być likwidowane poprzez oduczanie, które może polegać na konsekwentnym odmawianiu nagrody albo na aktywnym karaniu. Negatywne i pozytywne wzmocnienia są tutaj istotnym czynnikiem sprawczym i wychowawczym. Bardziej skuteczne są wzmocnienia pozytywne. Badania psychologiczne dowiodły, że karząc za agresję można uzyskać rezultat odwrotny od zamierzonego – nie likwidację, ale utrwalenie zachowań agresywnych. Lepiej jest odmawiać nagrody. Karana agresja może manifestować się w postaci wrogich pragnień, myśli i doprowadzić do przemieszczenia agresji i ukarany wyładuje napięcie emocjonalne na innych obiektach. Skutecznie przeciwdziała agresji kara psychologiczna tj. manifestowanie przykrości, jaką naganne zachowanie sprawiło wychowawcy, kary słowne połączone z tłumaczeniem, perswazją. Dużą rolę w tłumieniu agresji odgrywa terapia, której narzędziem może być książka. Poprzez ukazywanie wewnętrznych przeżyć bohaterów, lektura może wykształcić umiejętność oceny własnego i cudzego postępowania, pozwala odnaleźć się w rzeczywistości oraz zaakceptować własną osobowość. W zapobieganiu agresji i przemocy ważne jest wyposażenie dzieci i młodzieży w umiejętności radzenia sobie z bezradnością i lękiem w momencie zagrożenia oraz sposobów obrony przed agresją innych. Można tego dokonać poprzez konstruowanie i realizację programów wychowawczych w porozumieniu i przy pomocy instytucji zaangażowanych w problem przemocy. Warte zaznaczenia jest oddziaływanie wprost na osobowość dzieci i młodzieży poprzez propagowanie zachowań prospołecznych. Tzn. przestrzeganie praw przez personel placówki wychowawczej, organizowanie czasu wolnego, rozwijanie zainteresowań.
     W zapobieganiu agresji naśladowczej istotne znaczenie posiada zabezpieczenie dzieci przed szkodliwym wpływem modeli agresywnego zachowania np. ograniczyć oglądanie filmów ukazujących obrazy agresji, starać się zainteresować dzieci i młodzież filmami o bardziej odpowiedniej dla nich treści, starać się izolować dzieci od agresywnych kolegów, znajomych, czasem bliskiej rodziny. Środkiem zapobiegającym agresji instrumentalnej może być wykazanie jej nieskuteczności np. dziecko próbujące wymusić spełnienie swych żądań za pomocą pogróżek – powinno przekonać się o bezskuteczności takiego zachowania. W zapobieganiu tej agresji służy także wytwarzanie właściwych postaw społecznych oraz związanej z nimi hierarchii wartości. W przypadku agresji patologicznej powinno się zapewnić jednostce odpowiednią opiekę lekarską, gdyż samo oddziaływanie wychowawcze nie przynosi wtedy pożądanych rezultatów. Należy wówczas przeprowadzić odpowiednie badania psychiatryczne i neurologiczne. Dużą rolę w zapobieganiu powstawania zachowań agresywnych spełnia wytwarzanie pozytywnych postaw społecznych, kształtowanie umiejętności współżycia, współdziałania, a zwłaszcza umiejętności rozwiązywania konfliktów. Z dzieckiem należy dużo rozmawiać, tłumaczyć, wskazywać pozytywne zachowania. Oprócz rodziców i wychowawców istotną rolę pełni tu pedagog i psycholog. Dzieci i młodzież muszą być świadome, że szkole czy w domu używanie przemocy i agresji nie jest tolerowane i że za jej stosowanie trzeba ponieść konsekwencje. Osoba stosująca zachowania agresywne, powinna wiedzieć, że za swoje czyny jest sama odpowiedzialna i że agresji nie można niczym usprawiedliwić.
     Częścią kompleksowych działań zapobiegających agresji w szkole czy w placówce wychowawczej oprócz działań indywidualnych wychowawców, pedagoga czy psychologa powinny być prowadzone zajęcia profilaktyczno-wychowawcze dla dzieci. Ważną sprawą jest pokazanie dziecku, że przy odrobinie dobrej woli, w kulturalny sposób można rozwiązać każdy problem nie obrażając przy tym drugiej osoby i nie krzywdząc jej.
Inną drogą jest wychowanie do dialogu zarówno w rodzinie, w szkole, jak i w grupie rówieśniczej. Niezbędne jest również zaufanie do drugiego człowieka. Uczmy szacunku i tolerancji dla innych. Taką metodę preferował "stary doktor" – Janusz Korczak. My natomiast, którzy uczymy dzieci odpowiednich zachowań nie możemy zapominać o tym, że nasza postawa i nasze zachowanie najskuteczniej uczy i modeluje zachowania dzieci. Dzieci i młodzież mają prawo do wzrastania w bezpiecznym środowisku, wolnym od agresji i przemocy, a obowiązkiem dorosłych jest im to zapewnić.
Pamiętajmy zatem, by dziecko w swojej nauce, pracy i dążeniach nie było samotne. Powinniśmy mu zawsze pomagać, nawet wtedy, gdy nie jesteśmy z niego zadowoleni.


Bibliografia:

  1. Wychowanie bez porażek w szkole /Th. Gordon/
  2. Agresja u dzieci /J. Grochulska/
  3. Reedukacja dzieci agresywnych /J. Grochulska/
  4. Dziecko ofiara przemocy / I.Jundził/
  5. Przemoc w szkole /M. Karkowska, W. Czarnooka/

 

 

xxx